Najbardziej znane zaburzenia odżywiania - objawy i leczenie

 

Zapewne, kiedy słyszycie „zaburzenia odżywiania”, myślicie „anoreksja” i „bulimia”. Ale zaburzeń związanych z jedzeniem jest dużo więcej. Skąd one w ogóle się biorą? Jakie są objawy tych zaburzeń? Jak je się leczy?

                                                              fot. pixabay.com

UWAGA! Pamiętaj, że nie jestem lekarzem, dietetykiem, psychologiem. Tworząc ten tekst, bazowałam na różnych źródłach (podanych na samym dole) i nie jestem specjalistą. Nie traktuj proszę mojego tekstu jako diagnozy lekarskiej. Jeżeli podejrzewasz, że możesz mieć wymienione poniżej zaburzenia, zgłoś się do dietetyka, psychologa lub lekarza pierwszego kontaktu. Jeżeli natomiast jesteś osobą z zaburzeniami odżywiania – trzymam za Ciebie kciuki J

Anoreksja – o tej słyszy się najczęściej. Jest to tzw. jadłowstręt psychiczny. Polega na ograniczaniu przyjmowania jedzenia, intensywnych ćwiczeniach i innych środkach mających na celu schudnięcie. Osoby z anoreksją mają zaburzony obraz swojego ciała i nawet, jeżeli inni mówią, że są mega szczupłe czy wręcz chude – anorektyk myśli, że wciąż jest za gruby. Przyczyny anoreksji dzielimy na: biologiczne, psychologiczne i społeczno-kulturowe. Do tych pierwszych zaliczamy: zaburzenia neuroprzekaźnictwa, funkcjonowania osi podwzgórze-przysadka, uwarunkowania genetyczne. Czynniki psychologiczne to na przykład perfekcjonizm, odpowiedzialność, wysokie ambicje i potrzeba sukcesu, niska samoocena, zaburzony obraz swego ciała, depresja, deficyty poznawcze i emocjonalne, trauma fizyczna bądź psychologiczna, zaburzenia osobowości. Na to, czy dana osoba zachoruje na anoreksję, wpływają również: nieprawidłowe relacje wewnątrzrodzinne, w tym silne więzy pomiędzy członkami, nadmierne wiązanie z blokowaniem możliwości zdobywania przez dziecko autonomii, nadopiekuńczość, problemy w komunikacji w rodzinie, unikanie sytuacji konfliktowych, nadmierne oczekiwanie ze strony bliskich czy występowanie w rodzinie zaburzeń odżywiania, afektywnych czy uzależnienia od alkoholu. Z kolei czynniki społeczno-kulturowe wskazują na promowanie przez środki masowego przekazu szczupłej sylwetki jako sposobu na szczęście i sukces. Czynniki wyzwalające anoreksję to na przykład: okres dojrzewanie, podejmowanie diet restrykcyjnych, wahania nastroju, depresje, negatywne i krytyczne uwagi dotyczące masy ciała, wyglądu, przykre doświadczenia życiowe czy sytuacje stresowe. Do konsekwencji anoreksji należą utrata masy mięśniowej, osłabienie siły mięśni, bóle i skurcze mięśni, utrata tkanki tłuszczowej, zaburzenia w termoregulacji ciała, wysuszona i nieelastyczna skóra, kruche i łamliwe paznokcie oraz włosy, zaburzenia perystaltyki jelit, bóle brzucha, zaparcia, wymioty, zwolnienie akcji serca, arytmia serca, niedokrwistość, zawroty głowy, omdlenia, osteoporoza, zaburzenia biochemiczne oraz hormonalne. Ponieważ organizm nie ma energii, z której mógłby się ogrzać, anorektykom jest ciągle zimno. Zdarza się, że ciało chorego jest porośnięte mieszkiem – organizm próbuje się ogrzać. W przypadku kobiet występują zaburzenia, a nawet zanik miesiączkowania, jak również zmiany w wielkości jajników, macicy, które mogą być przyczyną niepłodności. Obok fizycznych konsekwencji niedoborów u osoby chorej należy wspomnieć o: zaburzeniach koncentracji, pamięci, zdolności uczenia się. Ponadto często występują wahania nastrojów, depresja, bezsenność, co w konsekwencji prowadzi do wycofania się chorego z życia społecznego, konfliktów z bliskimi, pojawienia się myśli, a nawet prób samobójczych.

Problem w leczeniu tego zaburzenia wynika głównie z trudności we współpracy z chorą i jej braku motywacji do leczenia. Ponieważ istniej dużo czynników wpływających na wystąpienie anoreksji, istnieją różne metody leczenia. Do podstawowych celów leczenia jadłowstrętu należy przywrócenie właściwej masy ciała, leczenie ewentualnych fizycznych konsekwencji niedożywienia, problemów psychicznych, jak również próba wyeliminowania dysfunkcjonalnego myślenia czy zaburzonych relacji z innymi osobami.

Pregoreksja – anoreksja u kobiet w ciąży. Pregoreksja częściej występuje u „kobiet sukcesu”, dla których wygląd zewnętrzny jest związany z wykonywanym zawodem lub będących w centrum zainteresowania mediów, np. aktorek, modelek, kobiet udzielających się w polityce. Kobiety te kontrolują masę ciała, aby ograniczyć wpływ ciąży na wygląd zewnętrzny poprzez znaczne zmniejszenie ilości spożywanego pokarmu, głodówki połączone z intensywnymi ćwiczeniami fizycznymi, wymuszanie wymiotów. Działania te skutkują niedoborami białka, witamin i innych składników odżywczych zarówno u kobiety, jak i u jej przyszłego dziecka. Konsekwencje te dotyczą okresu ciąży, połogu i laktacji. Niebezpieczne w tym zaburzeniu jest również zażywanie środków o działaniu teratogennym i embriotoksycznym – czyli wywołującym wady u płodu. Osoba z pregoreksją może doświadczyć niedokrwistości, nadciśnienia tętniczego, krwawienia z dróg rodnych, ukończenia porodu poprzez wykonanie cięcia cesarskiego, depresji poporodowej, problemów z karmieniem piersią, a w ciężkich przypadkach nawet konieczności hospitalizacji i odżywiania pozajelitowego. Jeżeli chodzi o płód i przyszłego niemowlaka, pregoreksja może doprowadzić do poronienia, porodu przedwczesnego, niskiej masy urodzeniowej, wad wrodzonych, opóźnionego rozwoju, problemów z oddychaniem, wyższego współczynnika umieralności niemowląt. Kobiety chore na pregoreksję powinny być pod opieką lekarza, psychologa i dietetyka.

 

fot. pexels.com

Bulimia – o niej też dużo się słyszy. Jest to tzw. żarłoczność psychiczna, która cechuje się napadami objadania, po których następują zachowania kompensacyjne (prowokowanie wymiotów, głodówki, stosowanie środków przeczyszczających, moczopędnych, intensywne ćwiczenia fizyczne). Napady te – według kryteriów – powinny występować co najmniej dwa razy w tygodniu przez trzy miesiące.

Wśród bulimików wyróżnia się dwa typy – typ przeczyszczający (regularne jest wywoływanie wymiotów, nadużywanie środków przeczyszczających, moczopędnych, lewatyw) oraz typ nieprzeczyszczający (stosowane są głodówki, nadmierne ćwiczenia fizyczne bez regularnego prowokowania wymiotów czy stosowania środków przeczyszczających lub odwadniających). Przyczyny bulimii dzielimy na psychologiczne, biologiczne, behawioralne, systemowe, socjokulturowe. Do tych pierwszych należą: niskie poczucie własnej wartości, a przy tym mocno wygórowane wymagania względem siebie, depresja. Biologiczne przyczyny bulimii to: predyspozycje genetyczne i zaburzenia ośrodka sytości, a behawioralne - nieregularne spożywanie posiłków i samoograniczanie się. Systemowe przyczyny to te wynikające z życia w rodzinie – na przykład uzależnienia w rodzinie i nadużycia seksualne. Z kolei socjokulturową przyczyną bulimii może być presja związana z sukcesem. Konsekwencje bulimii to m.in.: osłabienie, biegunki i zaparcia, bóle głowy, niedokrwistość, niszczenie szkliwa nazębnego, refluks żołądkowo-przełykowy, zapalenie przełyku, zapalenie żołądka, awitaminoza, hemoroidy, zaburzenie funkcji nerek, układu sercowo-naczyniowego czy zaburzenia natury psychicznej. Leczenie trwa długo i wymaga współpracy wielu specjalistów, zespołu interdyscyplinarnego, pod kontrolą jednego lekarza, którego osoba chora darzy zaufaniem. Postępowanie terapeutyczne obejmuje psychoterapię, edukację żywieniową w zakresie prawidłowego odżywania oraz farmakoterapię. Bardzo ważne miejsce w leczeniu pełni terapia wspierająca, czyli nastawiona na relację i otrzymywanie przez chorego wsparcia ze strony terapeuty.

Co ciekawe, istnieje również diabulimia – bulimia występująca u osób chorych na cukrzycę. Osoby te starają się zmniejszyć swoją masę ciała, ograniczając lub pomijając przyjmowanie insuliny.

 

Napady objadania się - nawracające epizody spożywania znacznie większych ilości pokarmów niż większość ludzi w podobnych okolicznościach, szybciej, z poczuciem utraty kontroli. Występują minimum raz w tygodniu przez co najmniej 3 miesiące. Chory je aż do poczucia dyskomfortu – niezależnie od tego, czy jest głodny, czy nie. Posiłki zwykle spożywa w samotności. Napadom towarzyszy poczucie winy, wstyd, niska samoocena, stres, brak kontroli, odraza do samego siebie. Napadom mogą towarzyszyć takie zaburzenia, jak: choroba afektywna jednobiegunowa, zespół lęku uogólnionego, lęk paniczny, a nawet próby samobójcze. 

Do czynników zwiększających ryzyko zachorowania należą: czynniki rodzinne, niezależne od otyłości, takie jak geny, oraz czynniki psychologiczne, związane przeważnie z nadwagą. W leczeniu uwzględnić należy grupy samopomocy, psychoterapię, redukcję masy ciała oraz farmakoterapię.

 Agnieszka Szachowska

 

Bibliografia:

E. Rzońca, A. Bień, G. Iwanowicz-Palus, "Zaburzenia odżywiania – problem wciąż aktualny".

J. Myszkowska-Ryciak, W. Leśniak i inni, "Poziom wiedzy na temat specyficznych zaburzeń odżywiania na temat specyficznych zaburzeń odżywiania w wybranych grupach populacyjnych". 

A. Rajewski, A. Rajewska-Rager, "Zaburzenia odżywiania w praktyce lekarza rodzinnego – rozpoznawanie i leczenie".