Nietypowe zaburzenia odżywiania

Było już o anoreksji (w tym tej u osób w ciąży), bulimii i napadach objadania się. Dzisiaj mam dla Was tekst o nietypowych zaburzeniach odżywiania, o których prawdopodobnie nie słyszeliście…

Uwaga! Nie jestem lekarzem, psychologiem, dietetykiem. Tekst powstał na bazie konkretnych źródeł, podanych na samym dole, dlatego proszę nie traktuj go jako diagnozy lekarskiej. Jeśli podejrzewasz u siebie którekolwiek z tych zaburzeń, zgłoś się do specjalisty. Jeśli faktycznie zmagasz się z jakimkolwiek zaburzeniem odżywiania – trzymam za Ciebie kciuki J

fot. pixabay.com

Zespół jedzenia nocnego - wieczorna żarłoczność, która wiąże się z brakiem porannego łaknienia. Epizody muszą zdarzać się przynajmniej dwa razy w tygodniu przez trzy miesiące. 25% lub więcej dziennego spożycia pokarmów przyjmowane jest po wieczornym posiłku. Osobom chorym zwykle towarzyszy dyskomfort, problemy w codziennym funkcjonowaniu, obniżenie nastroju, zaburzenia snu. Osoby z zespołem jedzenia nocnego odczuwają utratę kontroli i natrętną potrzebę jedzenia do tego stopnia, że nie są w stanie zasnąć bez uprzedniego spożycia dodatkowego posiłku. Sen nie jest efektywny, zdarzają się wybudzenia.

ZJN może być spowodowane zmianami hormonalnymi lub braku kontroli nad zachowaniem. Jeśli chodzi o leczenie tego zaburzenia, należy podjąć psychoterapię. Dodatkowo można włączyć farmakoterapię.

Parasomnia – nawracające epizody jedzenia podczas snu. Powodują liczne problemy zdrowotne. Co ważne, chorzy nie pamiętają, że jedli. Do objawów parasomnii należą: brak porannego łaknienia, bezsenność, urazy spowodowane niebezpiecznymi zachowaniami podczas snu, czasami spożywanie niejadalnych przedmiotów. Zaburzeniu mogą towarzyszyć choroby afektywne, zaburzenia lękowe, szkodliwe używanie substancji psychoaktywnych. Do współwystępujących zaburzeń snu należą somnambulizm (lunatykowanie) i zespół niespokojnych nóg. Parasomnia może powodować otyłość i wszystkie konsekwencje z nią związane, takie jak cukrzyca typu 2. Jeśli chodzi o przyczynę tego zaburzenia, sugeruje się dysfunkcję układu dopaminergicznego. Ale nie jest to pewne na 100%.

Zespół przeżuwania - objawia się powtarzanym cofaniem pokarmu z żołądka do jamy ustnej, utrzymującym się przez przynajmniej miesiąc. Zachowanie to nie wynika z chorób lub wad przewodu pokarmowego. Nie jest też związane wyłącznie z anoreksją, bulimią czy innymi zaburzeniami odżywiania się. Skutkuje problemami psychologicznymi oraz somatycznymi, takimi jak niedożywienie i choroby jamy ustnej.

Pica - polega na powtarzanym spożywaniu przedmiotów niejadalnych, nieodżywczych. Zachowanie to musi trwać co najmniej miesiąc. Pica może mieć somatyczne podłoże, takie jak niedobór żelaza (zwłaszcza u kobiet w ciąży). Może być też związana ze schizofrenią, zaburzeniami ze spektrum autyzmu, upośledzeniem umysłowym. Sugeruje się, że należy ona do zaburzeń obsesyjno- kompulsyjnych (OCD), ponieważ jedzenie jest tu zachowaniem powtarzanym i natrętnym.

Z drugiej strony niektóre przypadki mogą być opisywane jako zaburzenie kontroli impulsów. Jako przyczyny zaburzenia sugeruje się: głód, niedobory żywieniowe, problemy żołądkowo-jelitowe i wrażliwość na patogeny. Jednak nie wiadomo konkretnie, co wywołuje picę.

Zaburzenie to często powoduje problemy w codziennym funkcjonowaniu. Może skutkować wrzodami żołądka, perforacjami lub niedrożnością przewodu pokarmowego, infekcjami, anemią, zaburzeniami elektrolitowymi, a nawet zatruciami.

Jeśli chodzi o leczenie, konieczna jest współpraca między psychiatrami, lekarzami rodzinnymi, chirurgami, gastroenterologami, ponieważ pica może wynikać z poddających się leczeniu chorób internistycznych, a także mieć powikłania somatyczne, wymagające nagłej interwencji. Jeżeli gdy pica występuje z innymi zaburzeniami, wskazane jest leczenie choroby podstawowej. W niektórych przypadkach zaleca się również psychoterapię.

Ortoreksja – jest to patologiczna obsesja na punkcie jedzenia. Osoba chora zaczyna eliminować z jadłospisu produkty, które uważa za niezdrowe. Jej celem jest poprawa stanu zdrowia lub schudnięcie. Z pozoru może wydawać się to nieszkodliwe, a w przypadku argumentu o zdrowiu wręcz słuszne, ale granica między zdrowym odżywianiem się a chorobą jest bardzo cienka. Ortorektyk kupuje żywność tylko w sklepach ze zdrową żywność – wszystko musi być ekologiczne albo bio. Jeżeli chory już kupuje w supermarketach, to spędza dużo czasu nad czytaniem etykiet. Bardzo dokładnie i skrupulatnie przygotowuje każdy posiłek, zgodnie z tabelami kalorii oraz uwzględniając wartości odżywcze danego produktu. Osoba cierpiąca na ortoreksję coraz więcej czasu spędza na myśleniu o jedzeniu, w tym zaplanowaniu swoich posiłków, narzuca sobie dyscyplinę, a złamanie przyjętych zasad jest przez nią karane. Rozmowy ogranicza do tematyki diet, unika spotkań towarzyskich ze względu na jedzenie, zdarza się, że na spotkanie z bliskimi przynosi własny „prowiant”, zaniedbuje hobby i pasje.

W skrajnych przypadkach ortorektyk spożywa jedynie wodę – w dodatku specjalnie wybraną.

Osoba chora jest narażona na wiele chorób związanych z niedoborami składników odżywczych. Pojawiają się bóle i zawroty głowy, problemy z koncentracją, osłabienie, nudności, bóle brzucha. Może wystąpić niedokrwistość, spadek odporności, zaburzenia nastroju, a nawet depresja. Wzrasta ryzyko wystąpienia hiponatremii, rozedmy podskórnej, odmy opłucnowej czy niedoboru elementów morfotycznych krwi. W przypadku kobiet następuje zatrzymanie miesiączek.

Do przyczyn ortoreksji zaliczają się: nieprawidłowy stosunek do jedzenia, zachowania obsesyjno-kompulsywne i wyższe wartości BMI.

W przypadku ortoreksji podstawą leczenia jest stosowanie diety opracowanej przez dietetyka. Jeśli chory nie będzie jej akceptował i się do niej stosował, powinien udać się do psychiatry lub psychoterapeuty.

fot. pexels.com

Bigoreksja – dotyczy głównie panów. Polega na chorobliwej chęci zbudowania masy mięśniowej. W przypadku tego konkretnego zaburzenia niepokojące mogą być:

– skupienie się na własnym wyglądzie zewnętrznym, zwłaszcza masie ciała,

i dążenie do jego poprawy (ograniczenia dietetyczne, nadmierne uprawianie

sportów),

– zaniedbywanie norm społecznych w celu przestrzegania ograniczeń oraz

utrzymania masy ciała,

– unikanie sytuacji, w których ciało jest szczególnie podatne na ocenę społeczną

(plaże, baseny),

– kontynuowanie ograniczeń dietetycznych, nadmiernych ćwiczeń oraz stosowanie leków czy sterydów.

Dla lekarzy istotne są działania niepożądane stosowanych leków, szczególnie steroidów anabolicznych, do których najważniejszych skutków ubocznych zalicza się: podwyższony poziom cholesterolu, rozrost gruczołu krokowego, trądzik, ginekomastię oraz atrofię jąder. Co ważne, nagłe odstawienie steroidów może prowadzić do depresji. W terapii bigoreksji należy szczególny nacisk położyć na psychoterapię.

Agnieszka Szachowska

Bibliografia:

A. Michalska, N. Szejko i inni, "Niespecyficzne zaburzenia odżywiania się – subiektywny przegląd"

A. Dittfeld, A. Koszowska i inni, "Ortoreksja – nowe zaburzenie odżywiania"